بسیاری از والدین بر این باورند که پوسیدگی دندان‌های کودکشان به علت مصرف قطره آهن در دوره نوزادی می‌باشد. بر اساس مطالعات پزشکی بر صحت این عقیده باید تردید نمود. در این مبحث مروری اجمالی در مورد اهمیت آهن در سلامت کودک و تأثیر آن بر روی دندان‌ها، خواهیم داشت.
نقش آهن در رشد کودکان
آهن به عنوان جزء تشکیل دهنده هموگلوبین و میوگلوبین عضلات، نقش مهمی در جهت تأمین اکسیژن مورد نیاز سلول‌ها ایفا می‌کند. همچنین آهن به عنوان کوفاکتور در فعالیت بسیاری از آنزیم‌ها نقش داشته و در عملکرد صحیح سیستم ایمنی موثر می‌باشد.
امروزه کمبود آهن یکی از مشکلات مهم در سلامت عمومی کودکان محسوب می‌شود. حدود 6 تا 15 درصد کودکان جهان دچار کمبود آهن می‌باشند. پیشگیری از کمبود آهن در نوزادان و کودکان نوپا بسیار حیاتی می‌باشد.
به طور معمول برای رشد سریع نوزادان و نوپایان نیاز به آهن فراوانی می‌باشد و هنگامی که این وضعیت با جذب کم آهن همراه باشد باعث بروز وضعیت کمبود آهن در کودکان خواهد شد. میزان آهن موجود در شیر مادر جهت تأمین نیازهای کودک تا 6 ماهگی کافی می‌باشد. پس از آن از 6 ماهگی تا 2 سالگی جهت تأمین آهن مورد نیاز بدن، مکمل‌های حاوی آهن که رایج‌ترین آن قطره آهن می‌باشد توسط پزشک کودک تجویز می‌شود.
آهن اصولا در گوشت قرمز، تخم‌مرغ و ماهی یافت می‌شود. غذاهای دیگر مانند خوراک لوبیا، خوراک عدس و برخی سبزیجات نیز نقش مهمی در جذب آهن غذاها دارند. مواد فوق که غنی از آهن می‌باشند می‌توانند در کنار مکمل‌های تجویز شده به تأمین آهن مورد نیاز بدن کودک کمک کنند.
کمبود آهن در آغاز زندگی باعث ایجاد مشکلات رفتاری و عملکرد هوشی و حرکتی پایین خواهد شد. لازم به ذکر است که کودکان نوپا و دختران نوجوان آسیب پذیرترین گروه‌ها نسبت به فقر آهن هستند.
عوارض کمبود آهن
کمبود آهن در نوزادان و کودکان نوپا می‌تواند سبب کاهش رشد طبیعی کودک، کاهش مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها، خستگی زودرس و کم اشتهایی شود. همچنین کمبود آهن موجب کم خونی ناشی از فقر آهن می‌شود که با علائم بالینی ضعف، خستگی، رنگ پریدگی ،کرختی و سوزش دست و پا همراه است.
اثر قطره آهن بر پوسیدگی دندان
مطالعات متعددی نشان داده‌اند که قطره آهن نه تنها سبب پوسیدگی دندانی نمی‌شوند بلکه تا حدودی سبب پیشگیری از پوسیدگی نیز می‌شود. مهمترین عارضه استفاده از قطره آهن بر روی دندان‌ها، تغییر رنگ به صورت خطوط قهوه‌ای تیره تا سیاه رنگ است. قطره آهن حاوی یونی رنگی می‌باشد که پس از حل شدن در بزاق دهان با رسوب بر روی شیار‌ها، فرورفتگی‌ها یا خلل و فرج دندان‌ها، سبب تغییر رنگ دندان می‌شود.
متاسفانه این باور نادرست در بسیاری از والدین نهادینه شده است که قطره آهن موجب خرابی دندان‌های کودک شده است. در صورتیکه هنوز مدارک و مطالعات کافی جهت اثبات این ادعا وجود ندارد و تنها تغییر رنگ دندان‌ها ناشی از مصرف قطره آهن به اثبات رسیده است.
اقداماتی جهت کم کردن میزان تغییر رنگ دندان‌ها
جهت کم کردن میزان تغییر رنگ دندان‌ها می‌توان روش‌های زیر را انجام داد. جهت کاهش تماس مستقیم قطره آهن با دندان‌ها بهتر است آن را توسط قطره چکان در خلفی‌ترین قسمت دهان ریخته و بلافاصله بلعیده شود و کودک آن را در دهان خود نگه ندارد. سپس مقداری آب به کودک داده شود تا دهان او تمیز گردد. همچنین از یک پارچه تمیز و مرطوب برای پاک کردن دندان‌های کودک استفاده شود.
روش دیگر جهت کاهش احتمال رنگ پذیری آهن، استفاده از آب میوه‌هایی مانند آب سیب یا آب پرتقال جهت رقیق کردن آهن است. با این روش می‌توان آهن رقیق شده با آب میوه را با نی یا قطره چکان به کودک خوراند. ویتامین C موجود در آب پرتقال جذب آهن را تسریع می‌کند.
هرگز آهن را با شیر رقیق نکنید زیرا شیر سبب اختلال در جذب مناسب آهن می‌شود. همیشه سعی کنید قطره آهن را بین دو وعده شیر دهی به نوزاد و کودک خود بدهید.
روش دیگر برای جلوگیری از تغییر رنگ ناشی از قطره آهن، استفاده از مکمل‌هایی است که آهن موجود در آن امکان اتصال به دندان را نداشته باشد. در این مکمل‌ها آهن موجود پس از اثر آنزیم‌های گوارشی فعال می‌شود و در دهان قابلیت اتصال به سطح دندان را ندارد. در حال حاضر از این نوع مکمل جدید برند سیدرال (SiderAL) در کشور موجود می‌باشد ولی حتما قبل از استفاده با پزشک کودک خود مشورت نموده و در صورت صلاحدید پزشک متخصص کودکان اقدام به مصرف نمایید.
درمان تغییر رنگ ناشی از قطره آهن
در مواد خفیف تغییر رنگ معمولا نیاز به درمان نمی‌باشد. در صورتی که در مورد تغییر رنگ دندان‌های کودک خود احساس نگرانی می‌کنید، با متخصص دندانپزشکی کودکان در این زمینه مشورت نمایید تا در صورت لزوم این کار با استفاده از مواد و تجهیزات خاص در مطب یا کلینیک برای کودک شما انجام شود.
توجه کنید که هرگز از خمیر دندان‌های سفید کننده، دهان شویه‌ها و سایر محصولات موجود در داروخانه‌ها برای کودک خود استفاده نکنید زیرا این محصولات برای بزرگسالان در نظر گرفته شده است و برای کودکان نامناسب می‌باشد.