لثه یک بافت نرم در دهان می‌باشد که گاهی ممکن است متورم شود. متورم شدن لثه در نوزادان و کودکان هم می‌تواند اتفاق بیافتد. عوامل مختلفی می‌تواند باعث ایجاد تورم لثه در نوزادان شود اما شایع ترین آن دندان درآوردن کودک می‌باشد.
در ادامه به علل مختلف متورم شدن لثه در نوزادان، علائم آن‌ها، نحوه مدیریت و روش‌های درمان خانگی خواهیم پرداخت.
لثه‌های متورم چیست؟
در حالت عادی لثه‌های سالم از بافت صورتی رنگ، سفت، فیبری و پر از عروق خونی تشکیل شده است. اما در صورت تورم ممکن است به شکل شل، حجیم شده و به رنگ قرمز تیره جلوه کنند.
در برخی موارد تورم لثه بسیار شدید است، تا حدی که قسمتی از دندان را در برمی گیرد.
یک نوزاد به دلایل مختلف ممکن است لثه متورم داشته باشد.
دلایل تورم لثه در نوزادان
شرایط و عوامل زیر می‌تواند باعث تورم لثه شود.
دندان درآوردن
فرآیند رویش دندان‌ها در نوزادان ممکن است از سن شش ماهگی شروع شده و تا حدود 30 ماهگی ادامه یابد تا اینکه کودک دارای 20 دندان شیری شود. پس از بیرون زدن دندان از لثه، تورم ناشی از رویش دندان فروکش می‌کند. از علائم طبیعی دندان درآوردن می‌توان به افزایش میزان بزاق و خارج شدن آن از دهان، تب خفیف، کج خلقی، از دست دندان اشتها، بی‌خوابی، کشیدن مکرر گوش‌ها و قرار دادن انگشتان و اسباب بازی‌ها در دهان اشاره کرد.
التهاب لثه
هنگام رویش دندان‌ها معمولا به این دلیل که دندان، لثه را شکافته، تورم لثه بسیار کمی را به همراه خواهد داشت. اما در صورت رعایت نکردن بهداشت دهان، این تورم و قرمزی می‌تواند تشدید شود و منجر به بیماری التهاب لثه شود که با افزایش سطح بهداشت دهان، معمولا فروکش می‌کند.
تروما
تروما (Trauma) به معنای ضربه ناگهانی است که به دندان‌ها وارد می‌شود . هر گونه زمین خوردن یا آسیب دیدگی که به دندان وارد شود می‌تواند باعث تورم لثه شود.
موارد زیر هر چند خیلی شایع نیستند، اما از دلایل دیگر تورم لثه در نوزادان به حساب می‌آیند:
التهاب لثه هرپس اولیه (Primary Herpetic Gingivostomatitis)
این بیماری توسط یک عفونت ویروسی ایجاد می‌شود و در کودکان شایع است. این عفونت معمولاً کودکان زیر شش سال را درگیر می‌کند و ممکن است نوزادان را نیز مبتلا کند. از علائم آن می‌توان به تورم شدید لثه( گاهی همراه با خونریزی ) و تب اشاره کرد.
افزایش حجم لثه مرتبط با دارو (Drug-induced gingival overgrowth)
داروهای خاص مانند سرکوب کننده‌های ایمنی (سیکلوسپورین) و ضد تشنج‌ها (فنی توئین) نیز ممکن است باعث تورم لثه شوند.
در چه صورت تورم لثه نوزادان طبیعی است؟
تورمی که در اثر دندان درآوردن بوجود آید به عنوان تورم طبیعی شناخته می‌شود. این تورم در محلی از لثه اتفاق می‌افتد که دندان در آستانه بیرون زدن از لثه است. در این زمان، هنگام لمس کردن محل رویش دندان می‌توانید یک توده سخت را احساس کنید.
نکات زیر نمایانگر تورم طبیعی ناشی از رویش دندان‌ها در نوزادان می‌باشد:
- هنگام دندان درآوردن کودک، لثه‌ها معمولا حساس و متورم هستند.
- لثه‌ها ممکن است به صورت توده‌ای از بافت نرم و قرمز نمایان شوند.
- دستان خود را با آب و صابون بشویید. سپس انگشت خود را روی لثه به آرامی حرکت دهید تا برآمدگی یا برجستگی جوانه دندانی را احساس کنید، که این نشان دهنده محل جوانه زدن دندان در لثه است.
دندان‌هایی که اندکی رویش کرده و از لثه بیرون زده باشند، مانند تکه‌های کوچک مروارید نمایان می‌شوند. اطلاع از زمانبندی مراحل رویش دندان‌ها به شما کمک می‌کند تا بدانید چه زمانی باید انتظار تورم طبیعی لثه‌ها را داشته باشید.
تورم غیر طبیعی لثه در نوزادان
شرایط زیر ممکن است باعث ایجاد تورم نامتعارف یا غیر عادی لثه در نوزادان شود:
- گاهی ممکن است تورم به صورت گرد و شفاف در محل رویش دندان ظاهر شود که به عنوان کیست رویشی شناخته می‌شود و معمولا این تورم، ناشی ازتجمع مایعات می‌باشد.
- خون ممکن است در اطراف دندان در حال رویش جمع شده و باعث ایجاد تورم به رنگ بنفش یا رنگی متمایل به آبی روی لثه شود که به آن هماتوم رویشی گفته می‌شود.
بهتر است در صورت مشاهده کیست یا تورم لثه به پزشک مراجعه نمایید. البته جای نگرانی وجود ندارد و در بیشتر موارد بی‌خطر است. کیست معمولاً خود به خود تخلیه و دندان رویش می یابد. در موارد اندکی ممکن است پزشک کیست را تخلیه کند تا دندان در معرض دید قرار گیرد.
شرایط دیگری نیز وجود دارد که برای تورم لثه باید به پزشک مراجعه شود.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر شاهد تورم غیر معمول در لثه‌ها هستید حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید. همچنین اگر تورم لثه با شرایط زیر همراه باشد، باید به پزشک مراجعه نمایید:
- زبان، لب یا گلو متورم یا قرمز شده باشد
- وجود جوش یا تاول در مناطق دیگر بدن
- تب بالاتر از 38 درجه سانتیگراد
تورم لثه چه مدت به طول خواهد انجامید؟
چند روز قبل از شروع جوانه زدن (بیرون زدن) دندان از لثه، تورم لثه شروع شده و با بیرون زدن دندان از لثه به تدریج فروکش می‌کند. اگر لثه بیش از یک هفته متورم باقی ماند در آن صورت به دندانپزشک مراجعه کنید.
درمان تورم لثه
برای تورم لثه که در اثر دندان درآوردن بوجود می‌آید درمان خاصی وجود ندارد. درصورتیکه کودک کیست یا مشکل دیگری داشته باشد، پزشک بر اساس شرایط، درمان مناسب را اتخاذ خواهد کرد.
برای درد دندان درآوردن یا علائمی مانند تب خفیف که ممکن است در فرآیند رویش دندان‌ها بروز کند، پزشک ممکن است داروهایی مثل ایبوپروفن یا استامینوفن را تجویز نماید. در این صورت، طبق دستور پزشک متخصص اطفال خود، از داروهای تجویز شده فقط به مقدار و مدت زمان تعیین شده استفاده نمایید.
مشکلات دندان درآوردن ممکن است نیاز به مداخله پزشکی نداشته باشد. بدون نظر پزشک نباید از هیچ دارو یا ژلی استفاده کرد.
نکات و روش‌های درمان خانگی
با بکارگیری روش‌های زیر در منزل، می‌توانید تورم مربوط به رویش دندان‌ها در لثه را کنترل کنید:
1- رعایت بهداشت مناسب دهان و دندان نقش اصلی در جلوگیری از عفونت‌هایی دارد که می‌تواند باعث ایجاد تورم لثه شود.
2- لثه‌های نوزاد و کودک نو پا باید به طور مرتب با یک قطعه گاز پانسمان تمیز شود.
3- به محض رویش اولین دندان کودک، مسواک زدن دندان‌های او را در برنامه روزانه خود قرار دهید.
4- به برس مسواک فقط آب اضافه کنید، مگر اینکه پزشک چیز دیگری مانند خمیر دندان را توصیه کند.
5- گاز گرفتن قاشق سرد یا پستانک سرد توسط کودک نیز ممکن است کمک کننده باشد.
6- حلقه‌های دندانی موجود در بازار برای نوزادانی که دچار مشکلات دندان درآوردن هستند مفید است. از مواردی که داخل آن‌ها مایع وجود دارد خودداری کنید زیرا بلعیدن تصادفی مایعات (در اثر سوراخ شدن حلقه) می‌تواند مضر باشد.
7- غذاهای سرد (اما منجمد نشده) فقط برای نوزادانی مناسب است که قبل از این، خوردن غذای جامد را شروع کرده باشند. .
آنچه نباید برای لثه‌های متورم کودک استفاده کنید
- بدون تجویز دندانپزشک متخصص اطفال، از بکارگیری هر نوع ژل بی حسی موضعی خودداری کنید زیرا به نظر نمی‌رسد که آن‌ها به کاهش درد نوزاد کمک کنند و از طرفی ممکن است عوارض جانبی داشته باشند.
- داروهای حاوی آسپیرین نباید به نوزادان داده شود زیرا ممکن است خطر ابتلا به سندرم ری (یک بیماری کبدی) را افزایش دهد.
- سازمان غذا و دارو آمریکا (US FDA) پیشنهاد می‌کند از ژل موضعی لیدوکائین برای دندان درآوردن استفاده نکنید زیرا ممکن است عوارض جانبی داشته باشد.
هنگام تورم لثه از چه غذاهایی اجتناب شود
هرچند در این خصوص هیچ مدرک مطالعاتی وجود ندارد، اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد اجتناب از برخی مواد غذایی ممکن است از التهاب و تحریک بیشتر لثه کودک جلوگیری کند.
- مرکبات و آبمیوه‌های اسیدی ممکن است باعث تحریک لثه‌های متورم شوند.
- گوجه فرنگی به دلیل اسیدی و ترش مزه بودن ممکن است باعث ایجاد احساس سوزش یا گزش در لثه شود.
- هر چند که به طور معمول ادویه‌ها کمتر در تغذیه نوزادان استفاده می‌شود، اما از دادن ادویه یا نمک بیش از حد به آن‌ها پرهیز کنید زیرا می‌تواند باعث احساس سوزش روی لثه‌ها شود.
در مراحل رویش دندان‌ها، نوزادان زیاد اقدام به جویدن می‌کنند. اگر آن‌ها اسباب بازی یا دندان‌گیر خود را در دهان خود فرو می‌کنند، جای نگرانی نیست. البته شما باید اسباب بازی‌های آن‌ها را تمیز نگه دارید و مطمئن شوید که هیچ شیء مضری را در دهان خود قرار نمی‌دهند.
تورم لثه همیشه باعث ایجاد مشکل نمی‌شود. اگر تورم همراه با دندان درآوردن باشد، در بیشتر مواقع می‌توان با اندکی مداخله یا حتی بدون مداخله آن را کنترل کرد. در صورت هرگونه نگرانی یا مشاهده علائم غیر معمول بدون تردید با دندانپزشک متخصص کودکان تماس بگیرید.