دندانپزشکی اطفال یک شاخه تخصصی از دندانپزشکی است که به صورت ویژه به سلامت دهان و دندان کودکان و نوجوانان می‌پردازد.
پزشکان متخصص در این شاخه، دوره تخصصی سه ساله دندانپزشکی کودکان را می‌گذرانند تا مهارت‌های لازم برای درمان مشکلات دهان و دندان کودکان را بدست آورند.
موسسات معتبر جهانی مثل آکادمی دندانپزشکی کودکان آمریکا (AAPD) توصیه می‌کنند اولین ویزیت دندانپزشکی نوزاد، شش ماه پس از رویش اولین دندان یا در سن یک سالگی با مراجعه به دندانپزشک متخصص کودکان صورت گیرد.
متخصصین دندانپزشکی اطفال، آموزش هایی به والدین در خصوص تمیز کردن دندان نوزاد، مسواک زدن و استفاده از نخ دندان ارائه می‌دهند. همچنین نکاتی در مورد تغذیه مناسب و مصرف برخی داروها مثل قطره آهن و مشاوره در مورد عادت‌های کودک مثل استفاده از پستانک یا مکیدن شست نیز به والدین ارائه می‌دهند.
برای آگاهی از ضرورت مراجعه به دندانپزشک کودک و کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، توصیه می‌کنیم مقاله دندانپزشکی کودکان (اطفال) را مطالعه نمایید.
درمان‌هایی که توسط دندانپزشک کودک ارائه می‌شود
دندانپزشکان متخصص در این زمینه، طیف گسترده‌ای از خدمات و درمان‌ها را برای بیماران خود ارائه می‌دهند که در بر گیرنده دندان های شیری، دندانهای دائمی، لثه و دهان کودکان می‌باشد.
آموزش های مرتبط با سلامت دهان و دندان
دندانپزشکان کودک با بیمارانی سر و کار دارند که دندان های تازه رویش یافته دارند، لذا تأکید اولیه آنها بر ارائه آموزش‌های لازم در خصوص سلامت دهان و دندان می‌باشد. این خدمات آموزشی نه تنها به کودکان، بلکه به والدین آنها نیز ارائه می‌شود تا به بهترین شکل منجر به حفظ سلامت دهان و دندان شود.
هدف از این آموزش‌ها بوجود آمدن عادت‌های سالم در کودکان طی دوران رشد آنها از خردسالی تا نوجوانی و سنین بالاتر می‌باشد. به عنوان مثال دندانپزشک اطفال، بیماران را در خصوص روشهای مناسب مسواک زدن و استفاده از نخ دندان راهنمایی می‌کند. همچنین در خصوص تغذیه و رژیم غذایی مناسب مشاوره می‌دهد.
تشخیص و پیشگیری
کودکان معمولا در معرض پوسیدگی دندان قرار دارند، به این دلیل که در کودکان خردسال تمیز کردن دندان دشوار می‌باشد. در این خصوص متخصص دندانپزشکی کودکان خدمات پیشگیرانه اولیه‌ای مانند تمیز کردن دندان ارائه می‌دهد. همچنین ممکن است خدمات تخصصی چون شیار پوش (فیشور سیلانت) یا فلوراید درمانی را برای جلوگیری از ایجاد پوسیدگی دندان ارائه دهد. به علاوه مشکلاتی که ممکن است در آینده بیمار به آن دچار شود را شناسایی کرده و راه حل های درمانی مناسب پیشنهاد می‌دهد.
درمان‌های تخصصی
دندانپزشک متخصص اطفال، روشهای درمانی مناسبی را برای طیف وسیعی از مشکلات و بیماری‌های دندان و دهان کودکان ارائه می‌کند. برای نمونه می‌توان به پر کردن دندان و ترمیم پوسیدگی، خارج کردن دندان، ترمیم دندان شکسته و درمان ریشه (پالپوتومی، پالپکتومی) اشاره نمود.
همچنین در شرایط خاص برای کودکانی که دارای معلولیت جسمی و ذهنی هستند یا کودکانی که به دلیل سن پایین دارای ترس و اضطراب شدید بوده و با پزشک خود همکاری نمی‌کنند، روش درمان تحت بیهوشی را پیشنهاد می‌دهد.
خدمات تخصصی دندانپزشکی کودکان
ترمیم دندانهای شیری و دائمی
دندان های کودکان به دلایل مختلفی مانند خرابی و پوسیدگی، شکستگی و عدم رشد صحیح ممکن است نیاز به پر کردن داشته باشند. پر کردن دندان ها مختص به دندان دائمی نیست و برای دندان شیری نیز قابل انجام است.
سلامت دندان شیری به اندازه دندان دائمی اهمیت دارد. وجود درد یا عفونت در دندان شیری باعث امتناع کودک از غذا خوردن یا نجویده غذا خوردن و ایجاد دل درد برای او می‌شود. در این صورت غذا به صورت کامل جذب نشده و باعث اختلال در رشد کودک و ضعیف شدن او می‌شود.
فلوراید درمانی (فلوراید تراپی)
فلوراید یکی از عناصر موجود در طبیعت است که توانایی خاصی در تقویت مینای دندان دارد. قرار دادن فلوراید در معرض مینای دندان باعث می‌شود مواد مغذی از دست رفته در طول زمان جایگزین شده و از پوسیدگی جلوگیری شود.
روش فلوراید تراپی باعث افزایش مقاومت دندان و پیشگیری از پوسیدگی در کودکان می‌شود.
فیشور سیلانت (شیار پوش)
فیشور سیلانت یک روش بی خطر و بدون درد برای افزایش مقاومت دندان و پیشگیری از پوسیدگی برای مدت طولانی (5 سال یا بیشتر) می‌باشد.
یکی از محل هایی که به شدت در معرض پوسیدگی قرار دارد، سطح جونده دندان‌ها است یعنی سطوحی که غذا بین آنها جویده و له می‌شود. این سطوح به دلیل داشتن شیارهای متعدد مستعد پوسیدگی هستند.
برای پیشگیری از پوسیدگی در این سطوح، شیارهای دندان با استفاده از مواد مخصوص و همرنگ دندان به نام سیلانت پوشانده می‌شود.
بکارگیری این روش باعث کاهش قابل توجه پوسیدگی دندان‌ها در کودکان می‌شود ولی در کنار آن باید از مسواک و نخ دندان نیز جهت سلامت دهان و دندان استفاده شود.
ارتودنسی پیشگیری (فضانگهدار)
در مواردی پیش می‌آید که کودک دندان های شیری را زودتر از دست می‌دهد یا دندان شیری زودتر از موقع کشیده می‌شود. در این صورت دندان های دو طرف آن، شروع به حرکت به سمت فضای خالی می‌کنند. از طرفی دندان دائمی کودک هنوز رویش پیدا نکرده است و در زیر لثه (زیر دندان شیری) قرار دارد. اگر جای خالی دندان دائمی با دندان دیگری پر شود، دندان زیر لثه نمی‌تواند به شکل کامل رویش پیدا کند و در نتیجه منجر به رویش نامرتب دندانهای دائمی می‌شود.
برای جلوگیری از این اتفاق باید با مراجعه به موقع به دندانپزشک کودکان و انجام اقدامات لازم تا زمان رویش دندان دائمی زیرین، دندان شیری حفظ و نگهداری شود.
در موارد ضروری پس از افتادن یا کشیدن دندان شیری، با انجام قالب گیری وسیله‌ای به نام فضانگهدار توسط دندانپزشک کودک ساخته شده و در فضای خالی قرار داده می‌شود تا باعث رویش منظم دندان های دائمی شود.
روکش دندان شیری
در صورتیکه پوسیدگی دندان شیری شدید باشد دیگر با پر کردن نمی‌توان از آن در برابر شکستگی و پوسیدگی مجدد محافظت کرد. در چنین مواردی، روکش مخصوص فلزی ساخته شده و بر روی دندان چسبانده می‌شود. این روکش هنگام افتادن دندان شیری همراه با آن از دهان خارج می‌شود.
درمان تحت بیهوشی
یک چالش مهم برای متخصص دندانپزشکی اطفال، مواجه و درمان کودکان غیر همکار می‌باشد که دارای ترس و اضطراب شدید و غیر قابل کنترل هستند.
عوامل متعددی مثل اطلاعات نادرسی که از طریق والدین یا دوستان به آنها منتقل می‌شود، کم بودن سن آنها و تجربه های قبلی تلخ و دردناک باعث عدم امکان درمان کودک می‌شود.
دندانپزشکان برای مقابله با این مشکل از بیهوشی هنگام انجام درمان دندانپزشکی استفاده می‌کنند. این روش همچنین برای کودکانی که دارای معلولیت جسمی یا ذهنی هستند نیز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.