فلوراید یک ماده معدنی طبیعی است که نقش مهمی در ایمن نگه داشتن مینای دندان و پیشگیری از پوسیدگی آن دارد. کودکان مبتلا به کمبود فلوراید به شدت مستعد پوسیدگی دندان‌ها هستند.
صحبت در مورد فلوراید یک موضوع شایع مرتبط با مراقبت و سلامت دهان و دندان‌ها است. اما فلوراید دقیقا چیست؟ این یکی از رایج ترین سوالاتی است که هنگام صحبت در مورد سلامت دهان و دندان در ذهن افراد ایجاد می‌شود.
و سوال دیگر این است که فلوراید برای کودکان چه فایده‌ای دارد؟ بسیاری از والدین نگران سلامت دهان و دندان فرزندان خود هستند و فلوراید نقش مهمی در این خصوص ایفا میکند.
چرا فلوراید ضروری است و چه فایده‌ای دارد؟
دندان‌های کودکان روزانه در معرض انواع مختلف مواد غذایی قرار می‌گیرند. کودکان مواد غذایی مختلف از شیرینی‌ها گرفته تا مواد غذایی اسیدی را می‌خورند و همه اینها تأثیر نامطلوبی بر مینای دندان دارند زیرا اسید تولید شده توسط باکتری‌های موجود در پلاک دندانی اغلب به مواد معدنی موجود دردندان حمله می‌کنند و باعث دمینرالیزاسیون (demineralization) به معنی از بین رفتن مواد معدنی مینای دندان می‌شوند. دمینرالیزاسیون اگر به صورت ثابت و مداوم وجود داشته باشد، اغلب منجر به پوسیدگی دندان می‌شود.
فلوراید عنصر مهمی است که باعث ریمینرالیزاسیون (remineralization) می‌شود، یعنی مواد معدنی موجود در دندان را ترمیم میکند و باعث حفظ سلامتی آن می‌شود. فلوراید نه تنها برای رمینرالیزاسیون ضروری است، بلکه به معکوس کردن پوسیدگی اولیه دندان که پتانسیل آسیب رساندن بیشتر به دندان را دارد نیز کمک زیادی میکند. از این رو، فلوراید برای پیشگیری از پوسیدگی دندان که لازمه داشتن دندان‌های سالم و تمیز است، کاملا ضروری است. در یک جمله فلوراید برای کودکان بسیار مفید است. هر چه کودکان زودتر در معرض فلوراید قرار گیرند، احتمال ابتلا به پوسیدگی در آنها کمتر می‌شود. یک مطالعه بزرگ نشان داد کودکان و نوجوانانی که به مدت یک سال تحت درمان با فلوراید قرار گرفتند، 43 درصد کمتر دچار پوسیدگی و خرابی دندان شدند.
منابع فلوراید چیست؟
فلوراید را از دو طریق زیر می‌توان دریافت کرد:
- به صورت سیستمی از طریق آب آشامیدنی و مکمل‌های خوراکی
- به صورت موضعی از طریق خمیر دندان، دهانشویه و درمان‌های دندانپزشکی
بر اساس توصیه‌های ADA (انجمن دندانپزشکی آمریکا)، بهتر است فلوراید را هم به صورت موضعی و هم به صورت سیستمی دریافت کنید. بنابراین، حتی اگر آب شرب منطقه سکونت شما حاوی فلوراید باشد، باز همچنان نیاز به استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید دارید.
فلوراید اغلب از طریق غذایی که می‌خوریم و همچنین آب آشامیدنی در دسترس است. برخی از غذاهای رایج مورد مصرف که دارای فلوراید هستند عبارتند از:
- چای
- قهوه
- انگور
- کشمش
- میگو
- شیر خشک نوزاد
جدای از فلوراید موجود در غذا و آب، امروزه انواع مختلفی از خمیردندان‌ها و دهانشویهها وجود دارند که دارای مقدار مشخصی فلوراید هستند. البته میزان فلوراید موجود از محصولی به محصول دیگر متفاوت است، در برخی محصولات میزان بیشتر و در برخی میزان کمتری وجود دارد. این محصولات معمولاً در داروخانه‌ها ارائه می‌شود.
در موارد مشخص، دندانپزشک متخصص کودکان در جلسه درمان ممکن است به طور مستقیم فلوراید را به شکل فوم، ژل و یا وارنیش، هر زمان که نیاز باشد استفاده کند. فلوراید مورد استفاده در مطب دندانپزشکی دارای درصد بالای فلوراید میباشد و با توجه به وضعیت دهان و دندان کودک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
انجمن دندانپزشکی آمریکا (ADA) بسته به وضعیت سلامت دهان و دندان کودک توصیه میکند هر 3، 6 یا 12 ماه یکبار فلوراید درمانی حرفه‌ای در مطب دندانپزشک متخصص اطفال انجام شود. همچنین اگر کودک شما در معرض خطر بالای پوسیدگی قرار دارد، دندانپزشک کودکان ممکن است یک دهانشویه یا ژل مخصوص حاوی فلوراید را برای استفاده منظم در خانه تجویز کند.
از چه سنی بکارگیری فلوراید برای کودکان انجام شود؟
فلوراید برای جلوگیری از پوسیدگی دندان بسیار مفید است، لذا باید از زمان رویش اولین دندان تا حدود سن پانزده سالگی بکار گرفته شود. در این بازه زمانی است که دندان‌های شیری و دائمی رویش و تکامل می یابند. از این رو، مراقبت‌های دهان و دندان همراه با فلوراید، کمک میکند تا فرزند شما دندان‌های مستحکمی داشته باشد که در دراز مدت برای او بسیار مفید خواهد بود.
در کودک خردسال، والدین نقش مهمی در آموزش عادات صحیح مراقبت از دهان و دندان دارند. برای کودکان 3 تا 6 ساله توصیه می‌شود دو مرتبه در روز مسواک زدن با یک مسواک نرم همراه با خمیر دندان مخصوص کودکان (حاوی فلوراید) به اندازه یک نخود روی مسواک صورت پذیرد. هنگام مسواک زدن کودک، والدین باید مراقب کودک خود باشند و مطمئن شوند که کودک خمیر دندان را نمی‌بلعد و آن را ازدهان خارج میکند.
میزان بهینه فلوراید از طریق غذا، آب آشامیدنی و مکمل‌ها دریافت می‌شود. مقادیر توصیه شده روزانه فلوراید برای حفظ سلامت دهان و دندان به شرح زیر است:
- تولد تا 6 ماهگی : نیازی به مکمل نمیباشد.
- شش ماهگی تا سه سالگی: 25 صدم میلی گرم روزانه در صورتی که فلوراید آب آشامیدنی کمتر از 3 دهم PPM باشد.
- سه تا شش سالگی: نیم میلی گرم روزانه در صورتی که فلوراید آب آشامیدنی کمتر از 3 دهم PPM باشد
- شش تا شانزده سالگی: یک میلی گرم روزانه در صورتی که فلوراید آب آشامیدنی کمتر از 3 دهم PPM باشد.
مطالعات اخیر نشان داده است که بزرگسالان نیز از فلوراید سود زیادی می‌برند. استفاده از خمیردندان‌های موضعی، دهانشویهها و غیره به پیشگیری از پوسیدگیهای وسیع کمک میکند.
چه کسانی می‌توانند تحت درمان با فلوراید (فلوراید تراپی) قرار گیرند؟
کاملا واضح است که بدون در نظر گرفتن سن افراد، فلوراید قطعا برای همه مفید است. با این حال، برخی کودکان نیاز بیشتری به فلوراید درمانی حرفه‌ای (فلوراید تراپی) داشته و از آن سود بیشتری می‌برند.
- کودکان دارای سابقه پوسیدگی دندان، منفعت زیادی از درمان‌های فلوراید می‌برند. در این خصوص، دندانپزشک اطفال برای جلوگیری از ایجاد پوسیدگی در آینده ممکن است، درمان‌های خانگی مثل خمیر دندان، ژل یا دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید را نیز تجویز کند.
- اغلب، به کودکانی که تحت درمان‌های ارتودنسی قرار می‌گیرند، توصیه می‌شود که تحت درمان‌های فلوراید نیز قرار گیرند، زیرا دندان‌ها در زیر براکت و سیم ارتودنسی مستعد پوسیدگی هستند.
- بیماری‌های لثه مانند پریودنتیت، اغلب دندان را در معرض پوسیدگی و عفونت بیشتری قرار می‌دهند. در این موارد درمان‌های فلوراید می‌تواند با کنترل میزان پوسیدگی از گسترش بیشتر آن جلوگیری نماید.
به طور ویژه افرادی که با این مشکلات مواجه هستند بهره بیشتری از فلوراید تراپی می‌برند و این موضوع به آنها در حفظ سلامت دهان و دندان خود کمک میکند.
آیا استفاده بیش از حد فلوراید عوارض جانبی دارد؟
فلوروزیس دندانی (Dental Flourosis) یک عارضه جانبی است که در اثر دریافت بیش از حد فلوراید در دندان‌های کودک بوجود می‌آید، و می‌تواند حتی زمانی که هنوز دندان‌ها بیرون نیامده‌اند هم بوجود آید. هنگامی که دندان‌ها شروع به جوانه زدن می‌کنند، می‌توان لکه‌های سفید روی دندان‌ها را مشاهده کرد. گاهی اوقات، این لکه‌ها به راحتی قابل تشخیص نیستند و فقط توسط دندانپزشک متخصص اطفال طی ویزیت‌های دوره‌ای قابل شناسایی است. البته این عارضه به هیچ وجه بر عملکرد دندان‌ها تأثیر نمی‌گذارد. .
برخی دیگر از مشکلات ناشی از دریافت بیش از حد فلوراید موارد زیر میباشد:
- ایجاد لکه و حفره روی دندان
- مشکلات مربوط به هموستاز استخوان
- استخوان‌های بسیار متراکم که خیلی قوی نیستند
مصرف بیش از حد قرص‌های مکمل فلوراید در موارد نادر منجر به مسمومیت حاد شده و ممکن است علائم زیر را ایجاد کند:
- حالت تهوع
- اسهال
- خستگی
- تعریق بیش از حد
آیا نیاز به استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید دارید؟
مسواک زدن دو بار در روز بهترین راه برای از بین بردن پلاک از روی دندان و لثه است. برای سطوحی از دندان که مسواک قادر به تمیز کردن آن نمی باشد، استفاده از نخ دندان یا انواع پاک کننده های بین دندانی ضروری است. کودکان خود را از سنین پایین به استفاده از این وسایل جهت تمیز کردن دهان و دندان عادت دهید و به آنها کمک کنید تا اهمیت این کار را درک کنند.
به صورت روزمره از محصولات حاوی فلوراید برای مراقبت از دهان و دندان استفاده کنید تا مطمئن شوید از دندان‌ها در برابر پوسیدگی محافظت می‌شود.
شیوه مسواک زدن بسیار مهم است. شما می‌توانید دندان‌های خود را فقط با آب و بدون خمیر دندان ( در سنین زیر دو سال )مسواک بزنید، اما استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید در سنین بالاتر، فواید مسواک زدن را تا حد زیادی افزایش می‌دهد.
فلوراید به طور طبیعی در بیشتر منابع آبی وجود دارد، اما افزودن مقادیر اندکی فلوراید به آب لوله کشی برای افرادی که امکان دسترسی منظم و دوره‌ای به دندانپزشک ندارند، می‌تواند بسیار مفید واقع شود.