والدین دوست دارند به کودک خود زمانی که به خواب رفته نگاه کنند، او را در خواب شیرین ببینند و صدای نفس کشیدن‌های آرام او را بشنوند. اما بعضی از والدین هنگام خواب کودک خود، صدای دیگری می‌شنوند، صدای ناملایم ساییدن یا کوبیدن دندان‌ها که به آن براکسیسم یا دندان قروچه گفته می‌شود.
دندان قروچه یا براکسیسم چیست
در اصطلاح پزشکی به ساییدن دندان‌ها یا فشار دادن فک‌ها و دندان‌ها روی هم، دندان قروچه (براکسیسم) گفته می‌شود. در کودکان دندان قروچه معمولاً زمانی که کودک به خواب عمیق فرو رفته یا زمانی که دارای استرس و فشار است، اتفاق می‌افتد.
دندان قروچه در کودکان نسبتاً رایج است. اگرچه بسیاری از والدین از این واقعیت آگاه نیستند اما کارشناسان پزشکی آن را جزء پنج مساله مهم دندان پزشکی قرار می‌دهند.
بسیاری از کودکان (حدود 2 یا 3 کودک از هر 10 کودک) کم و بیش به این مساله مبتلا هستند اما بیشتر آنها با رشد و بزرگ شدن به تدریج این مشکل را پشت سر می‌گذارند. طبق تحقیقات انجام شده در بیشتر کودکان این پدیده تقریبا از سن سه و نیم سالگی شروع می‌شود و هنگامی که کودک به سن شش سالگی می‌رسد، به طور طبیعی برطرف می‌شود.
چرا کودک من دندان قروچه دارد
طبق نظر متخصصین هنوز به صورت دقیق و قطعی دلیل بروز دندان قروچه در کودکان مشخص نشده است. در برخی از موارد به دلیل کج بودن دندان یا اینکه دندان‌های فک بالا و فک پایین به شکل مناسبی ردیف نشده‌اند، کودکان اقدام به ساییدن دندان‌ها می‌کنند. بعضی دیگر از کودکان در مقابل ناراحتی دردهایی چون گوش درد یا درد رویش دندان اینگونه واکنش نشان می‌دهند. در واقع آنها این کار را به عنوان راه حلی برای کاهش درد دندان انجام می‌دهند همانگونه که هنگام درد عضله آن را مالش می‌دهند. البته در بیشتر کودکان با رشد طبیعی آنها عوامل شایع ذکر شده برای دندان قروچه نیز برطرف می‌شود.
اضطراب و استرس یکی دیگر از عوامل دندان قروچه به شمار می‌رود که می‌تواند ناشی از فشار عصبی، خشم یا عصبانیت باشد. برای نمونه کودک ممکن است به خاطر عواملی چون امتحانات مدرسه، اضافه شدن یک خواهر یا برادر جدید به اعضای خانواده و … دچار نگرانی شود. حتی مشاجره کردن با پدر و مادر یا خواهر و برادر نیز می‌تواند استرس کافی برای کودک بوجود آورد که در اثر آن ممکن است ساییدن یا به هم فشار دادن دندان‌ها را به همراه داشته باشد.
در بعضی از کودکان که دچار بیش فعالی هستند نیز دندان قروچه مشاهده شده است. همچنین در کودکانی که دچار فلج مغزی هستند یا کودکانی که داروهای خاصی را مصرف می‌کنند نیز ممکن است دندان قروچه بروز پیدا کند.
پستانک نیز می‌تواند یک عامل بروز دندان قروچه باشد. ممکن است کودک زمان استفاده از پستانک عادت به حرکت دادن فک خود داشته باشد. وقتی که کودک بزرگتر شده و از پستانک گرفته می‌شود، این عادت حرکت دادن فک در او باقی می‌ماند و باعث ساییده شدن دندان‌ها می‌شود.
دندان قروچه چه اثراتی دارد
در بسیاری از موارد دندان قروچه اثر ناخوشی روی کودک بوجود نمی‌آورد، البته در مواردی باعث ایجاد سردرد یا گوش درد می‌شود. یا ممکن است به دلیل فشار آمدن به فک، کودک نتواند دهان خود را کامل باز کند. در هر صورت این مساله به دلیل صدای ناهنجار ساییده شدن دندان‌ها، باعث رنجش سایر اعضای خانواده می‌شود.
در بعضی موارد دندان قروچه باعث از بین رفتن مینای دندان، نوک تیز شدن دندان و افزایش حساسیت دمایی شده و همچنین باعث ایجاد دردهایی در صورت و مشکلاتی در فک‌ها می‌شود که برای نمونه می‌توان به بیماری « اختلال مفصل گیجگاهی فکی » (temporomandibular joint disease) اشاره کرد. البته اکثر کودکانی که دندان قروچه دارند دچار این بیماری نمی‌شوند مگر اینکه عمل ساییدن و فشار دادن دندان‌ها روی هم بسیار زیاد اتفاق بیافتد.
چگونه دندان قروچه را تشخیص دهیم
بیشتر کودکانی که دندان قروچه دارند، حتی خودشان از این موضوع آگاهی ندارند و معمولا والدین یا خواهر و برادر آنها هستند که به این مساله پی می‌برند.
علائمی که می‌توانید به آن دقت کنید:
- صدای ساییده شدن دندان‌ها هنگامی که کودک در خواب است
- اعلام ناراحتی کودک از درد در ناحیه فک و صورت وقتی صبح از خواب بیدار می‌شود
- درد داشتن کودک موقع جویدن غذا
اگر احساس می‌کنید کودک شما دندان قروچه دارد به دندان پزشک کودکان مراجعه نمایید. دندان پزشک متخصص اطفال اقدام به معاینه مینای دندان کودک و وجود فرسایش روی آن کرده و با اسپری کردن مقداری آب یا هوا روی دندان، حساس شدن غیر معمول آن را بررسی می‌کند.
اگر آسیب دیدگی مشاهده شود، آنگاه دندان پزشک ممکن است سوالاتی از کودک شما بپرسد:
- قبل از رفتن به رختخواب چه احساسی داری؟
- آیا چیزی در خانه یا مدرسه باعث نگرانی تو می‌شود؟
- آیا از دست کسی عصبانی هستی؟
- قبل از رفتن به رختخواب چه کاری انجام می‌دهی؟
این آزمون به دندان پزشک کمک می‌کند تا بفهمد مشکل مربوط به آناتومی دندان‌ها (هم تراز نبودن) است یا مربوط به مسائل روانشناسی (اضطراب) می‌شود و درنتیجه درمان مناسبی برای آن انتخاب نماید.
روش‌های درمان دندان قروچه
هر چند در اغلب کودکان این مساله به مرور از بین می‌رود، اما بررسی‌های مداوم توسط والدین و معاینات دندان پزشک متخصص کمک می‌کند تا زود تشخیص داده شود.
در مواردی که دندان قروچه باعث ایجاد دردهای فک و صورت شده یا به دندان‌ها آسیب وارد شده باشد دندان پزشک می‌تواند اقدام به تجویز نوع خاصی از محافظ دندان نماید. این وسیله در دهان کودک و روی دندان‌های او قرار می‌گیرد و شبیه به وسیله‌ای است که ورزشکاران (در ورزش‌هایی مثل بوکس) از آن استفاده می‌کنند.
چه مدت دندان قروچه باقی خواهد ماند
در اکثر کودکان وقتی دندان‌های شیری می‌افتد این مساله نیز از بین می‌رود. با این حال در تعداد کمی از آنها تا سن بلوغ ادامه می‌یابد. و اگر دندان قروچه ناشی از اضطراب و استرس باشد، تا زمان برطرف شدن استرس باقی می‌ماند.
چگونه به کودک خود در رفع مشکل کمک کنید
انجام اقداماتی جهت ایجاد آرامش در کودک قبل از رفتن به تختخواب کمک زیادی به او خواهد کرد. برای نمونه حمام آب گرم، چند دقیقه گوش دادن به موسیقی ملایم یا خواندن یک کتاب از جمله این کارها است.
در مواردی که دندان قروچه ناشی از استرس است، از او بپرسید که چه چیزی باعث ناراحتی او شده و راهی برای کمک کردن به او پیدا کنید. در موارد بسیار اندک ممکن است مساله پیچیده باشد و شما از عهده آن برنیایید. در این مواقع پزشک متخصص کودکان می‌تواند در تشخیص دلیل استرس و ناراحتی کودک و ارائه راه حل مناسب به شما کمک کند.
به طور خلاصه اقدامات زیر می‌تواند موثر باشد:
1- صحبت با پزشک متخصص کودکان: پزشک متخصص می‌تواند دلایل استرس را تشخیص داده روش مناسبی برای برطرف کردن آن پیشنهاد دهد.
2- آماده کردن کودک برای خواب شب: حتی اگر نتوانستید دلیل اتفاق افتادن دندان قروچه را پیدا کنید، بهتر است با انجام اقدامات زیر قبل از خوابیدن کودک باعث ایجاد آرامش در او شوید:
- برای او یک قصه تعریف کنید.
- یک موسیقی آرامش بخش برای او پخش نمایید.
- با او صحبت کنید، حتی صحبت کردن در مورد اتفاقات روزانه و نشان دادن میزان محبت و حمایت خود از او باعث آرامش او می‌شود.
- حمام آب گرم قبل از خواب، باعث آرامش کودک به خصوص وقتی اضطراب دارد می‌شود.
- اگر کودک شما اختلال خواب دارد، انجام حرکات کششی ملایم می‌تواند موثر باشد به خصوص اگر شما هم با او همراهی کنید تجربه‌ای سرگرم کننده برای او خواهد بود.
3- صرف کردن زمان کافی برای کودک: هرچند کار (شغل) مهم است، اما فرزند شما هم بسیار مهم است. همیشه برای خانواده خود زمان کافی صرف نمایید. این کار نه تنها باعث ایجاد ارتباط عاطفی عمیق بین شما می‌شود بلکه موجب ایجاد آرامش و آسودگی خاطر در کودک می‌شود.
4- انجام بازی‌های شاد و مفرح: انجام این نوع از بازی‌ها نه تنها باعث تفریح کودک می‌شود بلکه یک اقدام موثر برای مقابله با دندان قروچه به حساب می‌آید. بازی و تفریحاتی مثل شن بازی و خاک بازی (مثل ساختن قلعه شنی) یا انواع آب بازی و بازی با تفنگ آب پاش جزء تفریحات مورد علاقه کودکان به شمار می‌آید.
