فیشور سیلانت یک لایه محافظ و همرنگ با دندان است که برای کاهش پوسیدگی دندان روی دندانهای آسیا (مولر) قرار داده می‌شود تا با پوشاندن سطح جونده دندان‌ها، شیارهای موجود روی سطوح جونده دندان‌ها کم عمق شده و از تجمع باقیمانده مواد غذایی و ایجاد پوسیدگی جلوگیری نماید.
سیلانت دندان چیست؟
سیلانت یا شیار پوش یک روکش نازک است که روی شیارهای عمیق موجود بر روی سطوح جونده دندانهای خلفی (آسیای اول و آسیای دوم) قرار داده می‌شود.
وقتی سیلانت به خوبی روی شیارهای عمیق دندان قرار بگیرد، می‌تواند از سطوح حساس دندان در برابر اسیدی که باعث ایجاد پوسیدگی می‌شود محافظت کرده و به میزان قابل توجهی از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری کند.
معمولا برای دندانهای شیری از سیلانت استفاده نمی‌شود بلکه روی مینای دندانهای دائمی قرار داده می‌شود.
سیلانت مانند یک درزگیر عمل کرده و شیارهای عمیق موجود در سطح جونده دندانهای پشتی را پر می‌کند تا ذرات غذا و باکتری در این شکاف‌ها قرار نگیرد و باعث ایجاد پوسیدگی نشود. در دندانپزشکی کودکان استفاده از سیلانت می‌تواند یک روش مناسب برای جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها باشد، اما به هیچ عنوان یک جایگزین برای مسواک زدن، نخ دندان و رژیم غذایی سالم به حساب نمی‌آید.
چگونه سیلانت روی دندان‌ها قرار داده می‌شود
قرار دادن سیلانت روی دندان‌ها فرآیندی نسبتاً آسان است. ابتدا دندان‌ها از پلاک یا ذرات غذا تمیز می‌شوند و پس از آن به طور کامل از نظر پوسیدگی بررسی می‌شود.
هر دندان جداگانه خشک شده و توسط مواد جاذب رطوبت احاطه می‌شود. درنتیجه در تمام مراحل انجام کار خشک باقی می‌ماند.
دندان بوسیله یک ژل اچ کننده ملایم (ژل اسید اچ) تمیز می‌شود تا سطح دندان زبر شده و در محل اتصال، میزان چسبندگی سیلانت و دندان بالا برود. سپس ژل شسته شده و دندان‌ها دوباره خشک می‌شود.
بسته به نوع مواد مورد استفاده، قبل از قرار دادن سیلانت که بسیار چسبنده است، یک لایه نازک از مواد اتصال دهنده روی دندان استفاده می‌شود. پس از آن با استفاده از یک قلم مو، محلول سیلانت مستقیما بر روی سطح جونده دندان‌ها قرار داده می‌شود.
سرانجام برای سفت شدن سیلانت ممکن است از لایت کیور (اشعه آبی) استفاده شود.
دندان‌ها باید به خوبی ایزوله شوند تا هیچگونه آلودگی مانند بزاق بر اتصال سیلانت به دندان تأثیر نامطلوب نگذارد. در صورت تشخیص پوسیدگی کوچک، میتوان از لیزر یا فرز دندانپزشکی برای پاکسازی آلودگی قبل از هرگونه قرار دادن مواد استفاده کرد.
آیا روی دندان پوسیده هم میتوان از سیلانت استفاده کرد؟
از نظر علمی، از نوع شفاف سیلانت میتوان روی حفره‌های بسیارکوچک استفاده کرد تا از گسترش پوسیدگی جلوگیری کند. با این حال، بهتر است ابتدا پوسیدگی درمان شود و پس از آن سیلانت روی دندان قرار داده شود.
ماندگاری سیلانت چه میزان است؟
بسته به تکنیک‌های استفاده شده، سیلانت می‌تواند بین 3 تا 10 سال یا حتی بیشتر ماندگاری داشته باشد.
موارد زیر باعث کاهش ماندگاری سیلات خواهد شد:
- ساییدن و به هم فشردن دندان‌ها (براکسیسم یا دندان قروچه)
- داشتن ریفلاکس اسیدی
- استفاده از رژیم غذایی بسیار اسیدی
چگونه از سیلانت مراقبت کنیم؟
دندانهای سیلانت شده به سادگی می‌تواند مسواک زده شود یا از نخ دندان استفاده شود. از یک مسواک با موهای نرم و خمیر دندان دارای عامل بازسازی کننده مانند هیدروکسی آپاتیت (hydroxyapatite) وفلوراید استفاده کنید.
سیلانت ممکن است در اثر مصرف زیاد چای و قهوه یا مواد غذایی رنگی دچار تغییر رنگ شود. اگر از مواد غذایی و جویدنی‌های چسبناک و انواع آدامس استفاده کنید ممکن است سیلانت کنده شود.
آیا واقعاً سیلانت دندان موثر است؟
سیلانت اگر در زمان مناسب و به شکل کامل و بی عیب و نقص قرار داده شود، از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری می‌کند. بیشتر تحقیقات نشان می‌دهد که سیلانت احتمال پوسیدگی را کاهش می‌دهد البته تحقیقات بیشتری در این زمینه در حال انجام است.
در یک بررسی منتشر شده در سایت کاکرین (cochranelibrary.com) در سال 2017، پژوهشگران اظهار داشتند که سیلانت‌های مبتنی بر رزین که بر روی سطوح جونده دندانهای آسیای دائمی قرار داده شده، در مقایسه با موارد فاقد سیلانت باعث کاهش پوسیدگی می‌شود.
همچنین مرکز کنترل پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) در مطالعه‌ای در سال 2016 دریافت که کودکان بدون سیلانت تقریبا سه برابر بیشتر نسبت به کودکان دارای سیلانت در دندانهای آسیای اول دائمی دچار پوسیدگی می‌شوند.
در همان مطالعه بیان شد که سیلانت می‌تواند به میزان 80 درصد از پوسیدگی دندانهای آسیای دائمی جلوگیری کند (یعنی در محلی که حدود 90 درصد پوسیدگی اتفاق می‌افتد).
البته این مطالعات، الگوهای غذایی، عادات بهداشتی و میزان مراقبت از دندان‌ها را در زمان مشابه مورد بررسی قرار نداده است. برای مثال ممکن است کودکانی که در دندانهای آنها سیلانت قرار داده شده است، همزمان خوب مسواک بزنند، از نخ دندان استفاده کنند و معاینات دندانپزشکی بیشتری داشته باشند. یا کمتر از مواد قندی ونوشیدنی های شیرین که باعث ایجاد پوسیدگی می‌شود استفاده کرده باشند.
مخاطرات استفاده از سیلانت دندان
استفاده از سیلانت فاقد درد است و تحقیقات علمی نیز نشان می‌دهد بکارگیری آن هیچ عوارض جانبی در بر نخواهد داشت. با این حال اگر قبل از قرار دادن سیلانت، دندان‌ها به طور کامل از نظر پوسیدگی مورد معاینه قرار نگرفته باشد، ممکن است مشکلاتی بوجود بیاورد.
اگر سیلانت به درستی در محل خود قرار داده نشود، می‌تواند باعث ایجاد پوسیدگی شود یا با ایجاد یک محل مناسب جهت جذب غذا و پلاک در زیر خود، باعث رشد باکتری‌ها و ایجاد پوسیدگی غیر قابل شناسایی شود.
سیلانت برای چه کسانی باید مورد استفاده قرار بگیرد؟
کودکانی که دارای شرایط زیر باشند، بیشترین بهرمندی از سیلانت را خواهند داشت:
- کودکانی که دندانهای آسیای آنها دارای شیارهای بسیار عمیق باشد.
- کودکانی که دندانهای آنها در معرض خطر بالای پوسیدگی قرار داشته باشد.
- کسانی که دارای رژیم غذایی سرشار از غذاهای فرآوری شده، آردهای تصفیه شده و قندها و نوشیدنی‌های حاوی قند هستند.
- افراد دارای شرایط خاص که امکان بکارگیری بهداشت دندان یا رژیم غذایی سالم در آنها با چالش‌هایی همراه باشد.
در حالت ایده آل، سیلانت باید بلافاصله بعد از رویش کامل دندانهای آسیای اول (حدود 6 سالگی) و همچنین دندانهای آسیای دوم (حدود 12 سالگی) روی دندان‌ها قرار داده شود. بهتر است هر چه زودتر این کار را انجام دهید تا مطمئن شوید شیارهای دندان پوسیده نشده باشند.
بکارگیری سیلانت برای بزرگسالان
معمولا، سیلانت در بزرگسالان استفاده نمی‌شود، گرچه برخی منابع مانند CDC و ADA ادعا می‌کنند که برای آنها نیز سیلانت می‌تواند از پوسیدگی جلوگیری کند. البته این موضوع هنوز در آزمایشات بالینی مورد آزمایش قرار نگرفته است.
به طور کلی بکارگیری سیلانت در بزرگسالان ایده مناسبی نمی‌باشد زیرا دندان‌ها به مدت طولانی در معرض باکتری‌های دهان قرار گرفته‌اند. به احتمال زیاد ساختار پیچیده باکتری‌ها باعث می‌شود آنها روی سطوح شیارهای دندان در زیر سیلانت باقی بمانند.
برای بکارگیری سیلانت در افراد بزرگسال لازم است ابتدا شیارها تراشیده شده و با گاز ازن ضد عفونی شود و بلافاصله سیلانت روی محل قرار گیرد. این امر باعث کاهش خطر پوسیدگی سطح زیر سیلانت دندان‌ها می‌شود.
آیا میتوان پوشش سیلانت را برداشت؟
معمولا با روشی سریع و آسان با استفاده از لیزر یا فرز دندانپزشکی میتوان سیلانت را با دقت برداشت. بدین شکل ساختار دندان سالم و دست نخورده باقی می‌ماند و در صورت تمایل میتوان مجدد با سیلانت پوشانده شود.
برداشتن پوشش سیلانت به دلایل زیر انجام می‌شود:
- جهت ترمیم ترک خوردگی یا آسیب دیدگی سیلانت موجود روی دندان
- جهت از بین بردن سیلانت‌هایی که به شکل نامناسب قرار داده شده‌اند
- جهت ترمیم پوسیدگی باقیمانده زیر سیلانت
معمولا سیلانت بعد از قرارگیری، برداشته نمی‌شود مگر اینکه دندانپزشک مشکلی را تشخیص بدهد یا اینکه بیمار (یا والدین کودک) به دلایلی مانند تغییر نوع سیلانت درخواست برداشتن آن را داشته باشند.
چگونه بدون بکارگیری سیلانت مانع پوسیدگی دندان شویم؟
طی میلیون‌ها سال انسان‌ها بدون سیلانت رشد کردند و تکامل یافتند. با این وجود در مواردی که رژیم غذایی مناسب مصرف نمی‌شود یا آناتومی دندان‌ها پر از شیارهای عمیق باشد، سیلانت می‌تواند بسیار مفید باشد.
حتی در صورتی که رژیم غذایی سالم داشته باشید، باز هم سیلانت در پیشگیری از پوسیدگی موثر است.
به طور کلی اقدامات زیر جهت جلوگیری از پوسیدگی اثر گذار است:
- غذاهای طبیعی، غنی از مواد مغذی مصرف نمایید.
- اقدامات بهداشت دهانی مانند مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و استفاده از دهان شویه را انجام دهید.
- شستشوی دهان با دهان شویه‌های روغنی، به از بین بردن باکتری‌های پنهان شده در حفره‌های دندان کمک می‌کند.
- از خمیر دندانهای دارای هیدروکسی آپاتیت (hydroxyapatite) وفلوراید جهت بازسازی مینای دندان و استحکام بخشی به دندان استفاده کنید.
- دقت کنید تا تنفس دهانی نداشته باشید زیرا باعث خشک شدن دهان و مختل شدن فعالیت میکروبیوم دهان می‌شود.
- از معاینات منظم دندانپزشکی دوری نکنید زیرا دندانپزشک شما می‌تواند هر گونه علائم پوسیدگی جدید در دندانهای شما را رصد کند.
مواد غذایی زیر به صورت کامل به سلامت دندان‌ها کمک می‌کند:
- پروتئین
- چربی‌های سالم
- فیبر
- آنتی اکسیدان‌ها
- ویتامین‌ها
- مواد معدنی مانند فسفر، منیزیم و کلسیم